مهر آوران

بهره وری جزئی[1]:

بهره وری نسبت بین ستاده و داده ی یک سیستم تولیدی را به صورت کمّی توصیف می کند (ویندل و دِرِسنر[2]، 1992 به نقل از جاخرلوی و طاجوئی، 1390: 19). هر گاه در نسبت مذکور از بین کلیه ی داده ها و منابع، صرفاً رابطه ی بین ستاده با یکی از منابع و عوامل تولید مورد بررسی قرار گیرد چنین بهره وری را بهره وری جزئی گویند (همان منبع).

2-1-22-2 بهره وری عامل کل[3]:

این نسبت در واقع نشان دهنده ی ارزشی است که استفاده از کارکنان و امکانات سرمایه ای سازمان را به مواد اولیه و قطعات و خدمات خریداری شده ی کسر شده از ارزش کل ستاده ها نشان می دهد (لام و لام[4]، 2005 به نقل از جاخرلوی و طاجوئی، 1390: 19). صورت نسبت مزبور را ارزش افزوده[5] می گویند.

2-1-22-3 بهره وری کل[6]:

بهره وری کل برخلاف بهره وری جزئی، رابطه ی بین ستاده ی سیستم با کلیه ی منابع مصروفه را جهت تولید آن ستاده نشان می دهد (هانولا[7]، 2002 به نقل از جاخرلوی و طاجوئی، 1390: 19).

2-1-23 جلوه های بهره وری چیست؟

تعریف بهره وری دربردارنده ی دو شاخص اصلی "کارآیی" و "اثربخشی" است.

2-1-23-1 کارآیی[8]: انشاسی[9]و همکاران (2007) کارآیی را نسبت بازده ی واقعی بدست آمده به بازده ی استاندارد و تعیین شده (مورد انتظار) تعریف کردند یا در واقع نسبت مقدار کاری که انجام می شود به مقدار کاری که باید انجام شود. نکته ی بسیار مهم آن است که طبق قوانین فیزیکی در ماشین (سیستم های بسته و مکانیکی)، کارآیی و راندمان که خارج قسمت ظرفیت فعلی به ظرفیت اسمی می باشد، تقریباً هرگز به یک نمی رسد و همواره کوچک تر از یک است، لیکن در مورد انسان (سیستم باز) بر اثر انگیزش و رهبری صحیح می تواند از یک بزرگتر شود (انشاسی و همکاران، 2007).

فاطمی[10] (2002)، کارآیی را بهره وری نسبت میان منابع مورد انتظار با منابع صرف شده می داند؛ به عبارت دیگر داده ی مورد انتظار به داده ی واقعی در سازمان و درست انجام دادن کار است. پولیتیس[11] (2005) کارآیی را میزان صرفه جویی در هزینه های سازمان، وقت و منابع و همچنین میزان ایده های ارائه شده می داند (فاطمی 2002).

2-1-23-2 اثربخشی[12]: فاطمی، اثربخشی را انجام دادن کارهای درست در زمان مناسب با کیفیت مناسب تعریف می کند و پولیتیس اثربخشی را میزان هزینه های به کار رفته در تولید کالا و میزان ایده های اجرا شده در سازمان تعریف می کند (همان منبع). اثربخشی، عبارت از درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده است. به بیان دیگر اثربخشی نشان می دهد که تا چه میزان از تلاش های انجام شده نتایج مورد نظر حاصل شده است (ابطحی و کاظمی، 1379).

در حالی که نحوه ی استفاده و بهره برداری از منابع برای نیل به نتایج مربوط به کارآیی می شود. در واقع اثربخشی مرتبط با عملکرد و فراهم آوردن رضایت انسان از تلاش های انجام شده، و کارآیی مرتبط با بهره برداری صحیح از منابع است. لذا کارآیی جنبه ی کمّی دارد، ولی اثربخشی جنبه ی کیفی دارد. لازم است توجه شود که کارآیی و اثربخشی لزوماً همسو نیستند، و پا به پای هم حرکت نمی کنند در نهایت، بهره وری را می توان به صورت زیر تعریف کرد:

بهره وری= اجرای کارهای درست (اثربخشی) + اجرای درست کارها (کارآیی)

به طور کلی، نسبت به بهره وری، باید بینشی فراگیر و جامع اتخاذ شود، زیرا بهره وری کل جامعه را دربر می گیرد. در واقع بهره وری معیاری است که موارد زیر را شامل می شود:

• میزان تحقق اهداف
• چگونگی استفاده ی کارآ از منابع جهت ایجاد تولید مفید
• آنچه به دست آمده در مقایسه با آنچه امکان داشته
• مقایسه ی عملکرد بهره وری (انشاسی و همکاران، 2007).

2-1-24 سطوح بهره وری

بهره وری برابر است با خارج قسمت خروجی (میزان تولید) بر یکی از یا کل عوامل تولید. بهره وری از حیث آنکه در چه سطحی[13] از سیستم ها مورد کنکاش قرار گیرد به سطوح زیر تقسیم بندی می شود.

• سطح فرد
• سطح گروه کاری
• سطح سازمانی
• سطح رشته های تجاری، خدماتی، صنعتی و کشاورزی
• سطح بخش های اقتصادی
• سطح ملی و کشوری
• و سطح جهانی (ابطحی و کاظمی، 1383).

2-1-25 اندازه گیری بهره وری

برای اندازه گیری بهره وری نیروی انسانی در سطح یک بخش از اقتصاد، می توان از نسبت ارزش افزوده به تعداد شاغلان استفاده کرد. در صورتی که علاوه بر اطلاع از تعداد شاغلان، اطلاعات در مورد ساعات کار انجام شده یا ساعات کار پرداخت شده نیز موجود باشد، می توان به جای تعداد شاغلان از سایر اطلاعات مذکور برای مثال نفر- ساعت کار مصرف شده استفاده کرد و در نتیجه بهره وری نیروی کار را با دقت بیشتری به دست آورد (توماس[14]، 1994). البته می توان بهره وری نیروی انسانی را با استفاده از نسبت درآمد ایجاد شده به کل نیروی انسانی نیز سنجید (سایوآن[15]، 2002).

در اکثر سازمان ها، به منظور اندازه گیری بهره وری نیروی انسانی، مقدار فیزیکی کالای تولید شده و یا ارزش ریالی کالا و خدمات و در برخی موارد ارزش افزوده را بر تعداد نیروی انسانی تقسیم می کنند؛ زیرا اندازه گیری ساعات کار واقعی مشکل به نظر می رسد. چنانچه برای محاسبه ی بهره وری نیروی کار ارزش افزوده بر تعداد کارکنان تقسیم شود، در این صورت شاخص ها نشان می دهد که هر یک از کارکنان به طور متوسط چه مقدار ارزش افزوده ایجاد کرده اند (واعظی و وثوقی، 1389: 75).

در واقع بهره وری، دغدغه ی بسیار مهم سازمان های کسب و کار است، زیرا اساسی ترین محرک رسیدن به نتایج رضایت بخش و کسب مزیت رقابتی محسوب می شود:

1. اولاً، سنجش بهره وری زمانی امکان پذیر است که شرایط از ثبات برخوردار بوده، هدف ها به گونه ی دقیق بیان شده باشند، زنجیره ی هدف ها و وسایل مشخص بوده و خروجی به سادگی قابل اندازه گیری باشد. شرکت هایی که محصولاتی را در مقیاس وسیع تولید می کنند، می دانند که بهره وری غالباً عمده ترین موضوع برای دستیابی به کارآیی، که نتایج اقتصادی رضایت بخشی را به دنبال دارد، است. اگر چه زمانی که کالاها و خدمات در هم تنیده (وابسته به هم) و بیشتر ناملموس بوده، مناسب تحقق نیازهای مشتری خاص باشند، در آن صورت بهره وری در واژگان کلاسیک به مبحثی پیچیده تر تبدیل می شود.
2. ثانیاً، مشخص نیست که چه چیزی بهره وری را محقق می سازد؟ از منظر مدیریتی و اقتصادی، بهره وری به طور عموم کارکرد سه متغیر است: فناوری، نیروی انسانی و سازمان، هر متغیر به صورت مجزا به بهره وری منجر می شود؛ به روز بودن، تجهیزات مدرن، نیروی انسانی حرفه ای و ماهر، هماهنگی کافی و منسجم، هر یک از موارد می تواند منبع تغییر تدریجی یا بنیادی در بهره وری باشد (گریو و بناسی[16] 2009 به نقل از سلیمی، 1392: 51).دانلود پایان نامه ارشد :

   بررسی رابطه ی بین اعتماد سازمانی و عدالت سازمانی با بهره وری نیروی انسانی کارکنان بیمارستان فاطمیه ی شاهرود   

   لینک 2

2-1-26 عوامل مؤثر بر افزایش بهره وری

از مهم ترین عواملی که در افزایش عملکرد و بهره وری سازمان مؤثر واقع می شوند:

الف) عوامل داخلی؛ ب) عوامل خارجی؛

2-1-26-1 عوامل داخلی، که در دو گروه به شرح ذیل قابل تبیین می باشند:

° عوامل سخت افزاری:

• از طریق محصول: طراحی بهتر، گسترش تحقیق و توسعه، بازاریابی و فروش با در نظر گرفتن کمیت، کیفیت، زمان و هزینه ی مناسب.
• از طریق ماشین آلات و تجهیزات: تعمیرات و نگهداری خوب و به موقع، استفاده ی مؤثر و مطلوب تر از ظرفیت آنها، توجه به نحوه ی بهره برداری، دوام و عمر آنها، نوآوری، هزینه، سرمایه گذاری، گسترش ظرفیت ها و برنامه ریزی تولید و تکنولوژی.
• از طریق مواد و انرژی: بهره گیری از مواد و ارائه ی محصول مفید با مصرف انرژی کمتر در واحد محصول، انتخاب مواد اولیه ی مناسب و صحیح و باکیفیت مطلوب، کنترل ضایعات، بالا بردن کیفیت مواد اولیه با استفاده از فرآیندهای اولیه و آماده سازی مواد اولیه برای فرآیندهای اصلی تولید، بهبود وضعیت انبارداری و گردش موجودی ها.

°عوامل نرم افزاری:

• از طریق افراد: ایجاد زمینه های مشارکت، توجه به رفتارهای انسانی، حذف برخوردها و موانع ارتباطی، رعایت استاندارد عملکرد و تلاش در بهبود آن، توجه به رضایت از نوع کار و شغل، مهم و پر اهمیت و سودمند نشان دادن کار (هاسلید[17]، 1995 به نقل از جاخرلوی و طاجوئی، 1390: 19).
• از طریق سازمانها و سیستم ها: وحدت فرماندهی، واگذاری مسئولیت ها، نظارت و کنترل، تقسیم کار و ایجاد هماهنگی (گودرزوند و چگینی، 1389 به نقل از جاخرلوی و طاجوئی، 1390: 19).
• از طریق روشهای کار: جابجایی نیروی انسانی، ابزار، محل های تولید، مواد، ماشین هایی که مورد استفاده قرار می گیرند.
• از طریق روشهای مدیریت: سیاستهای نیروی انسانی، ایجاد مشاغل، برنامه ریزی، نظارت، هزینه ها و منابع سرمایه ای روشهای کنترل.

2-1-26-2 عوامل خارجی، که در سه گروه قابل تفکیک هستند:

° عوامل ساختاری شامل:

• تغییرات اقتصادی، کشاورزی، صنعتی، تکنولوژی، رقابتی
• تحقیقات و توسعه، تکنولوژی و کاربرد روشهای تازه، فنون جدید، محصولات جدید
• تحرک اقتصادی، مالی، حضور در بازار رقابت، منابع انسانی، زیر بناهای اقتصادی، نوآوری ها و اختراعات
• تغییرات اجتماعی و جمعیتی

[1]- ParTiaL ProductiviTy

[2]- Windle and Dresner

[3]- TotaL factor Productivity

[4]- Lam and Lam

[5]- Add Value

[6]- TotaL productivity

[7]-Hannula

[8] -Effeiciency

[9]- EnShassi et al

[10]- Fatemi

[11]- Politis

[12]- Effectiveness

[13]- Level

[14]- Thomas

[15]- Sauian

[16]- Greve and Benassi

[17]- Huselid